Akhisar’da tütün üretiminden zeytin üretimine geçişinin hikayesi
Akhisar’ın küçük bir köyü olan Hamidiye’de doğdum. Hamidiye ve Zeytinliova’ nın tütün tarlalarında büyüdüm. Kışları İzmir’de ortaokul eğitimimi alırken yaz aylarını tütün tarlalarında çocukluğumu geçirdim. Tütün ekimi çalışmaları, kış ayı bitmeden başlar eylül ayının sonuna kadar sürerdi. Kısa yaz gecelerinde Hamidiye ovası çocukların sevinç çığlıkları yankılanırdı. Büyükler ise tütün tarlasındaki tütünü kırmaya çalışırdı.
2000’lı yılların başında tütün üretimine “kota sistemi” getirildi. İlçemizde açılan Celal Bayar Üniversitesi “tütün eksperliği” bölümü de cazibesini kaybetmişti. Akhisar’ın tarlaları yavaş yavaş zeytin ağaçları ile dolmaya başlamıştı. Eskiden yamaç alanlarında yetişen zeytin bitkisi tüm ilçenin tarlalarına hızla dikilmişti.
Dedem, Adnan Menderes zamanında Yunanistan’dan Türkiye’ye göç edince Hasköy’den ( Karasonya) zeytin bahçesi almış. Dedemden anneme miras kalan zeytin bahçesinden topladığımız zeytinlerini maliyetinin altında sattığımız gün “Akhisar’ın zeytin üretiminin sorunlarını” araştırmaya karar verdim. Zaman içinde üniversite eğitimi bitirip Celal Bayar Üniversitesinde yüksek lisans öğrencisi oldum. Yüksek lisans eğitimimde “Akhisar’da sofralık zeytin üretimi ve sorunları” konusunu araştırıp ekonomik alanda tez yazmaya karar verdim.
İlçemiz Manisa’nın en büyük ilçesi olup 173.026 nüfusa sahip Türkiye’nin otuz ikinci büyük ilçesidir. 82.030 hektarlık tarım arazisine sahip olan ilçemizde 450.000 dekarlık alanında zeytin üretilmektedir. 1990’lı yıllarda tütün üretimi 70.000 dekarlık alanda yapılmış olup 2000’lı yıllarda önemini kaybetmiştir. Manisa ilinin zeytin üretiminin % 70’ı ilçemizden üretilmektedir. Edremit, Trılye, Domat ve Uslu ilçede yetiştirilen zeytin çeşitleridir. İlçe Türkiye’nin yeşil zeytin üretiminin %70’ını karşılamaktadır.
Akhisar Ticaret Odasının Brifing raporuna göre 2019 yılında ilçemizde 963.445.046 kg zeytin üretilmiş 4.332.055.106 TL’lik işlem hacmi gerçekleşmiştir. İlçe Tarım Müdürlüğü’nün verilerinde 241 İşletme Kayıt Belgesi olan zeytin işletmesi bulunmakta olup 70.000 tonluk zeytin üretilmiştir. Üretilen zeytinin 60.000 tonu sofralık zeytin 10.000 tonu da yağlık zeytin olarak tüketiciye sunulmuştur. İlçemizde üretilen zeytinin % 85,4’u sofralık zeytin üretiminde %14,3’de yağlık zeytindir. Akhisar Ticaret Borsası verilerinde meyve veren 12 milyon zeytin ağacı bulunmaktadır.
Akhisar Sanayi Bölgesi Zeytin ve Zeytinyağı Türevleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi verilerinde ise ilçede meyve veren zeytin ağaç sayısı yaklaşık 13 milyondur. Akhisar Ticaret ve Sanayi Odası’nın verdiği bilgilere göre ilçe, “Akhisar Domat Zeytini”, “Akhisar Uslu Zeytini” ve “Akhisar Gemlik Zeytini” coğrafi işarete sahip olup “Akhisar Domat Zeytinyağı”, “Akhisar Uslu Zeytinyağı” olmak üzere iki tane coğrafi işaret alanında çalışmalarının devam etmektedir.
Sofralık zeytin üretiminde ilçemiz , verimli koşullara sahip olan bir bölge olsa da istenilen verimin sağlanamamasının nedenleri de şunlardır: Tarımda ekstantif üretimin yaygın olması ve üreticinin makineleşme uygulamalarının yetersiz olması, üreticinin fidan çeşitliliğine olumsuz bakış açısına sahip olması, markalaşmanın istenilen düzeyde olmaması, sektörü bilgilendirecek kurumların aralarındaki koordinasyonun eksikliğinin bulunması,
“ merdiven altı üretimin” ve fason üretiminin fazla olmasından dolayı ilçe ürettiği ürünlerde markalaşma sorunu yaşamaktadır. İlçemizde üretilen zeytin ve zeytinyağı; ambalajla, markalaşma ve denetimin yetersiz olması nedeniyle merkezi ilçe dışındaki firmalar tarafından çiftçiden çok düşük fiyatlarla satın alınmaktadır. Akhisar’da zeytin ve zeytinyağı üreticisini korumak amacıyla “Marmara Birlik” örnek alınarak “Zeytin Birlik'i ” kurulmalıdır. Zeytin Birliğinin kurulmasıyla ilçemizde zeytin ve zeytinyağı üretiminin, ihracatının ve sorunlarının çözülebilecektir. Zeytin ve zeytinyağı üretici kurumsallaşırsa ilçemizde zeytin üretimi tütün üretimi gibi zaman içinde yok olmayacaktır.
