Boşanmada çocuğun velayeti kime verilir?
Evlilik birliği devam ettiği sürece velayet eşlerden her ikisine aittir. Diğer bir deyişle kural olarak yetişkin olmayan çocuğun velisi anne ve babasıdır. Velayet hakkı kural olarak küçüklerin bakım ve korumalarının sağlanması için onların şahısları ve malları üzerinde anne-babanın sahip olduğu hak, görev ve yetkiler toplamıdır. Anne babadan birinin vefat etmesi halinde hayatta kalan eş velayet hakkına sahip olacaktır.
Medeni Kanunumuz velayetin kapsamını “Ana ve baba, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda onun menfaatini göz önünde tutarak gerekli kararları alır ve uygularlar. Çocuk, ana ve babasının sözünü dinlemekle yükümlüdür. Ana ve baba, olgunluğu ölçüsünde çocuğa hayatını düzenleme olanağı tanırlar; önemli konularda olabildiğince onun düşüncesini göz önünde tutarlar. Çocuk, ana ve babasının rızası dışında evi terk edemez ve yasal sebep olmaksızın onlardan alınamaz. Çocuğun adını ana ve babası koyar” şeklinde belirtmiştir. Velayeti elinde bulunduran kişi; çocuğun her türlü eğitiminden sorumlu olmakla birlikte, 3. Kişiler karşısında çocuğu temsil ederek yasal temsilcisi konumunda olur.
Evlilik birliğinin sona ermesi halinde çocuğun velayetinin hangi tarafta kalacağı konusu gündeme gelecektir. Boşanmanın anlaşmalı olması halinde hazırlanacak bir boşanma protokolüyle tüm bu hususlarda hangi yönde anlaşmaya varıldığı yer almalıdır. Ancak velayet konusu kamu düzenindendir. Bunun anlamı hakimin tarafların iradeleriyle veya söyledikleriyle bağlı kalmaksızın istenenin aksi yönde karar verebilmesi ve kendisinin ayrı bir değerlendirme yapacak olmasıdır. Gerek çekişmeli gerekse çekişmesiz boşanmada, çocuğun menfaati göz önünde tutularak bir sonuca varılacaktır. Hakim gerekli gördüğü hallerde mümkünse çocuğu dinleyerek çocuğun gelişimi ve eğitimi gibi konularda menfaatine olan şekliyle karar verecektir. Çocuk henüz çok küçük ve annesine muhtaç vaziyette ise (ör: 3 aylık bir bebek) çocuğun velayetinin anneye verileceği öngörülebilir. Velayet kendisine bırakılmayan taraf hakkında ise şahsi münasebet kurulması yönünde bir hüküm yer alır. Örneğin; velayet anneye verilmiş ise, babanın çocukla hangi günlerde görüşeceği ne kadar zaman geçireceği konuları netleştirilir.
Velayet sahibi, çocuğun diğer tarafla şahsi münasebet kurmasını engellerse ne olur?
Velayet kendisinde olmayan taraf çocuğu almak için gittiğinde çocuk kendisine gösterilmez veya verilmez ise, icra dairesine başvurularak tüm masraflar görmek isteyen kişiye ait olmak üzere çocuğun icra memurları ile alınması söz konusu olacaktır. Bu durum çocuk her gösterilmediğinde tekrarlanmak zorundadır. İcra prosedürü uygulandığı halde çocuk gösterilmez veya verilmez ise bu durum suç teşkil eder. 3 aylık hapis cezası yaptırımı mevcuttur.
Velayet hakkı sonradan değişebilir mi?
Velayetin değiştirilmesi davasıyla, önceden annede/babada olan velayet babaya/anneye geçebilir. Daha önce bahsettiğimiz gibi burada da en önemli husus çocuğun menfaatidir. Zamanla bu hususta bir değişiklik olursa veya velayet kendisinde olan kişi yeniden evlenirse bu dava açılabilir. Velayet kendisinde olmayan taraf çocuğa iştirak nafakası ödemektedir. Açtığı dava ile bu durumun da yeniden görüşülmesini talep edebilir. Bu aşamada, çocuk psikolog ve sosyal hizmetler uzmanı ile görüştürülür. Psikoloğun ve uzmanın hazırladığı raporlar göz önünde bulundurulur.
Velayet hakkı devredilemez, vazgeçilemez bir haktır ve yalnızca anne-babadan birisine veya her ikisine birden verilebilir. Dede, anneanne, dayı gibi diğer kişiler veli olamaz. Ancak şartları varsa vasi olarak atanmalarında bir sakınca yoktur.
Yeni yazılarda görüşmek üzere, güzel bir hafta geçirmeniz dileğiyle…
Stj. Av. Tuğba GERÇİN ÇIĞ
İletişim: tugbagee@outlook.com
“İnsanların refah ve huzurunun temeli hukuktur.”
Marcus Tullius Cicero
