İDRAR YOLU TAŞ HASTALIĞI NEDİR?

İdrar yolu taş hastalığı nedir?
Haber Merkezi

Özel Akhisar Hastanesi Üroloji Uzmanı Opr. Dr. Cemil Öztürk bilgilendiriyor.

İdrar yolu taş hastalığı nedir?
Üriner sistem tas hastaligi, idrar yollarinin (böbrek, üreter, mesane, üretra) herhangi bir yerinde tasin mevcut olmasidir. Tedavi edilmedigi takdirde böbrek fonksiyonlarinin kaybina yol açabilir.
İdrar yolu taş hastalığı hangi yaşlarda ortaya çıkar?
Erken çocuklukluk döneminden başlamak üzere tüm yaş gruplarında idrar yolu taşları görülebilmektedir.

Taş hastalığı tekrar eden bir hastalık mıdır?
İdrar yolu taş hastalığı yapılan çalışmalar ile ortaya konulmuştur ki tekrar edebilen bir hastalıktır. Bir insanın böbreğinde yada idrar yollarında herhangi bir zamanda bir defa taş oluşmuş ise:
- Aynı yıl içinde yeniden taş oluşma ihtimali : %10
- Beş yıl içinde yeniden taş oluşma ihtimali : %50 ‘dir. 
Bir defa taş oluşmuş ise (bu taşı düşürmüş olsanız bile) bunun tekrar edebileceği hatırdan çıkarılmamalı ve periyodik olarak mutlaka muayene ve kontroller ile hastalığın durumu takip edilmelidir.

İdrar yolu taş hastalığı kimlerde daha sık ortaya çıkar?
-Bayanlara göre 2-3 kat daha fazla olmak üzere erkeklerde 
-Doğuştan böbrek yada idrar kanalında anatomik bozukluğu olanlarda
-Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu geçirenlerde
-Özellikle tek tip diyetle beslenenlerde (kalsiyum ve oksalattan zengin diyet)
-Çeşitli ameliyatlar yada iltihaplar sonrası idrar yollarının herhangi bir bölgesinde darlık gelişen hastalarda
-Ailesinde ve/veya yakın akrabalarında taş hastalığı olanlarda (%25 risk vardır)
-Uzun süreli yatağa bağımlı kalan yatalak hastalarda
-Sedanter yaşamı olanlarda (daha çok masa başı iş yapanlarda)
-Çeşitli ortopedik vücut bozukluklarına bağlı hareket kısıtlılığı olanlarda
-İdrar yolunu daraltacak şekilde prostat büyümesi olanlarda
-Aşırı terleyen şahıslarda
-Sıcak yer yada iklimlerde yaşayanlarda
-Yeterli sıvı alamayan yada yeterli idrar çıkaramayan hastalarda

 -Uzun süreli, çeşitli ilaç kullananlarda
-Diyetle aşırı hayvansal protein (özellikle kırmızı et) ve karbonhidrat tüketenlerde
-Çeşitli hormon bozukluklarında (aşırı parathormon düzeyine sahip hastalar gibi)
-Vitamin D metabolizma bozukluğu olanlarda
-Çeşitli iyonların idrarla aşırı atılımı saptanan hastalarda (kalsiyum, ürik asit gibi)
-Çeşitli sistemik hastalıkların tedavi yada takipleri sırasında (gut yada AIDS hastalığı gibi)
-İdrar yolunda herhangi bir şekilde bir defa taş hastalığı oluşanlarda idrar yolu taş hastalığı daha sık görülmektedir.

İdrar yollarında taş nasıl oluşmaktadır?
Normalde vücuttan atılan idrarın içerisinde çeşitli maddeler belli konsantrasyonlarda bulunmaktadır. Bu maddelerin bir kısmı taş oluşumunu artırmakta, bir kısmı ise azaltmaktadır. İdrar yollarında taş oluşumunu artıran maddelerin yoğunluğu arttığında yahut taş oluşumunu önleyen maddelerin idrarda yoğunlukları azaldığında taş ortaya çıkmaktadır. 

İdrar yollarında taşlar niçin oluşur?
 

Çevresel faktörler sonucu

Diyet

İdrarla aşırı kalsiyum atılımı

İdrarla aşırı ürik asit atılımı

İdrarla aşırı oksalat atılımı

İdrarla aşırı sistin atılımı olanlarda

İdrarda yetersiz sitrat bulunması

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu

Doğuştan görülen bozukluklar

Sonradan oluşan ve çeşitli nedenlere bağlı oluşan bozukluklarda: Prostat büyümesi, idrar kanalının herhangi bir yerinde darlık yada tıkanıklık gibi sonradan oluşan bozukluklarda da taş oluşum ihtimali yüksektir.

Taş hastalığının belirtileri nelerdir?
Ağrı: Bulunduğu yere göre değişen özelliklerde ağrı oluşmaktadır. Genellikle boşluk olarak adlandırılan, kaburgaların altından başlayıp sırttan öne, kasıklara doğru vuran şiddetli ağrı şeklindedir.
Bulantı ve kusma
İdrarda kanama yada renk koyulaşması: Bu bazen hastanın idrarının koyu kırmızı, kan şeklinde olabileceği gibi bazen de yalnızca hastanın her zamanki idrarından daha koyu renkli bir idrar çıkarması şeklinde olabilir.
İdrar yolları şikayetleri: İdrar yaparken yanma, sızlama, sık idrara çıkma, gece idrara gitmek için uyanma, acil idrara çıkma, tuvalete gidince az idrar yapma yada hiç idrar yapamama gibi idrar yolu şikayetleri olabilmektedir. Taş hastalığına çoğunlukla idrar yolu iltihapları da birliktelik göstermektedir.
Halsizlik, bitkinlik, yorgunluk, uykusuzluk: Bunlar çoğunlukla hastanın çektiği şiddetli ağrı sonucu oluşmaktadır.
Unutulmamalıdır ki; böbrek ve idrar yolu taşlarının bir bölümü tamamen hiçbir belirti vermeksizin bulunmakta ve zamanla böbrek fonksiyon kaybına yol açmaktadırlar.

İdrar yolu taş hastalığının tedavisi nedir?

-Öncelikle oluşan ağrı ve enfeksiyonun tedavisi
-Yeni taş oluşumunu önlemeye çalışmak 
-Oluşan taşların yeri ve boyutu eğer uygunsa ilaçla düşürmeye çalışmak
-İlaçla atılamayan taşlar için ameliyat uygulamak
-Yaşam alışkanlıklarını değiştirmek (bol su içmek, spor yapmak, az tuzlu yemek, sınırlı kalsiyumdan zengin yiyeceklerle beslenmek)

1-Medikal (Ilaçla) Tedaviler

2-ESWL (Extracorporeal Shock-Wave Lithotripsy: Vücut Disi Sok Dalgalariyla Taş Kirma)

3- Cerrahi Tedaviler:
Teknolojideki gelismelere paralel olarak tas hastalığı kolaylıkla tedavi edilebilmektedir. Taslarin çok önemli bir kısmı  ESWLve endoskopik (kapali cerrahi yöntemlerle) tekniklerle tedavi edilebilmektedir.Bazı taşlarda açık cerrahi yöntem tercih edilmektedir. Tedavi sekline karar verirken taşların  sayi, boyut, yerlesim, tas içerigi ve üriner sistemin yapisi gibi faktörler önemli etkenlerdir.

-URS (Üreterorenoskopi):Dis idrar yolundan (üretra) ince endoskopik bir aletle mesaneye girilmesi ve oradan üst idrar yoluna ulasilarak üreterlerdeki  taslarin kirilarak alinmasi islemidir. Kapali bir yöntemdir ve hastanin herhangi bir yara izi olmaz. Basari orani çok yüksek olup tasin içeriginden etkilenmez.

-Sistolitotripsi: İdrar kanalından kapalı yöntemle girilerek idrar kesesi içindeki taşların kırılarak alınması yöntemidir.

-Açık cerrahi: ESWL veya endoskopik tedaviye uygun olmayan taşlarda ve durumlarda açık cerrahi gerekmektedir.