Sofralık Zeytin Üretimi
Zeytin ağacı insanlık tarihi boyunca kutsal kabul edilmiş bolluğun ve bereketin sembolü olmuştur. Zeytin yağı ise Homeros tarafından ‘sıvı altın’ olarak tanımlanmıştır. Zeytin, Kuran Kerim’de de zikredilen yedi meyveden biridir.
Günümüzde beslenme alışkanlıklarımız değiştikçe organik zeytinin tüketimi önem kazanarak kahvaltılarımızın olmazsa olmazı haline gelmiştir. Zeytin, bileşiminde % 15–25 yağ oranına sahip kalori değeri oldukça yüksek olduğu için insanoğlunun beslenmesinde büyük önem taşır. Tüketicilerin kahvaltısında eksik olmayan sofralık zeytin; kalsiyum, demir, sodyum, potasyum gibi mineral maddeleri, çeşitli vitaminleri, karbonhidrat ve proteinleri de içermektedir.
Sofralık zeytin, işlenebilecek olgunlukta hasat edilen meyvelerinin belirli teknik usullerle acılığının giderilip, tüketimine izin verilen katkı maddeleriyle birlikte veya sade olarak ambalajlanarak yeme olgunluğu kazanan zeytin tanelerinin uluslararası standartta uygun şekilde tüketime hazırlanması olarak tanımlanabilir. Siyah, yeşil ve rengi dönük (pembe) zeytin olarak da sınıflandırılmaktadır.
Zeytin, periyodisite özelliğine sahip bir meyve olduğundan dolayı zeytin ağaçlarının bir yıl meyve vermesi, ertesi yıl çok az meyve ya da hiç meyve vermemesi bundandır. Zeytin ağacında periyodisite (Alternans) türlere ve tür içindeki çeşitlere göre farklılık göstermektedir. Ağacın verimi fazla olan yıllarda doğal veya doğal olmayan şekilde dışarıdan müdahale edilerek çiçek tomurcuğu oluşmasının engellenmesinden dolayı ortaya çıkmaktadır.
Dünyadaki zeytin üretiminin %90’ı Akdeniz ülkelerinde yetiştirilmektedir. Zeytinin anavatanı Anadolu olduğu için zeytin, zeytin ağacının ve zeytinyağının tarihçesini anlatan bulgulara Orta Doğu’da Kuzey Batı Mezopotamya’da rastlanmaktadır. Amerika Kıtası’nın 1492’de keşfedilmesiyle zeytin tarımının sınırları Akdeniz ülkelerinden tüm dünyaya yayılarak Amerika Kıtası, Güney Afrika, Avustralya, Japonya, Çin gibi ülkelerde de yapılmaya başlamıştır.
Avrupa Birliği ülkeleri dünyadaki sofralık zeytinin %78’ini üretmektedir. Ülkeler bazında sofralık zeytin üretimi yapan önemli ülkeler; İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye ve Tunus olup son yıllarda Avustralya, Japonya ve Arjantin gibi ülkelerde de sofralık zeytin üretimine başlanmıştır.
Ege Üniversitesi Zeytin Birliğinin verilerini incelediğimizde 2015- 2019 yılları arasındaki dünya sofralık zeytin üretiminin 2,784 bin tonluk üretiminde İspanya 593,4 bin tonunu üreterek dünyada lider ülke durumuna gelmiştir.
Mısır 458, 9 bin ton üreterek sofralık zeytin üretiminde dünya ikinci, Türkiye 416,9 bin ton üretimiyle üçüncü, Yunanistan 206,3 bin ton üreterek dördüncü, Suriye 135 bin tonluk üretimiyle beşinci ve Fas 125 bin ton üreterek altıncı sıradadır. Bu yıllar arasında 717,7 bin ton zeytin üretimi yapan en önemli ülkeler; Arjantin, Cezayir, İran, Meksika, Peru’dur.
Uluslararası Zeytin Konseyi (International Oil Council, IOC), 2020 zeytin üretim verilerini incelediğimizde ise 2019-2020 döneminde Mısır 690 bin ton üreterek ilk sırada yer alırken onu 500 bin ton ile İspanya, 414 bin ton ile Türkiye, 300 bin ton ile Cezayir ve 207 bin ton ile Yunanistan izlemektedir. Dünya toplam zeytin üretimi 2,93 milyon ton olarak gerçekleşirken Mısır yaklaşık %23,6’sını tek başına yapmaktadır. Küresel üretimde 3. sırada yer alan Türkiye ise küresel zeytin üretiminin yaklaşık %14,2’sini gerçekleştirmiştir.
Mısır, zeytin üretimini 231,2 bin ton artırıp %50,4’lük büyümesiyle üretimde birinci olmuştur. İspanya 93,4 tonluk sofralık zeytin üretimi azalarak yaklaşık %16’lık küçülmesiyle ikinci olurken Türkiye’nin sofralık zeytin üretimi ise 2,9 bin ton azalarak %0,7 düşüş göstermiştir. Uluslararası Zeytin Konseyi (International Oil Council, IOC), 2020 verilerinde Mısır, İspanya, Türkiye, Cezayir, Yunanistan, Fas, Suriye, Arjantin, İtalya, ABD zeytin üretimde ilk on ülkedir.
Zeytin üretimi ve verimliliğinin artışın nedenleri yeni tekniklerin kullanılması, budama, aşılama yöntemlerinin aktifleştirilmesidir. Üretimdeki verimliğinin artmasıyla zeytinin periyodisite özelliği en aza inmektedir.
